unua kurso
tagon dudek ses jaŭdo, 31 majo 2012

Klaso pri esperanta Aritmetiko

sumoj adicioj

Kiom estas…
243 + 128 = 371
…ducent kvardek tri plus/kaj cent dudek ok? Estas tricent sepdek unu.

restoj subtrahoj

Kiom estas…
691 – 406 = 285
…sescent naŭdek unu minus kvarcent ses? Estas ducent okdek kvin.

obligoj

Kiom estas…
2 x 3 = 6
…duoble tri? Estas ses.
3 x 10 = 30
…trioble dek? Estas tridek.
10 x 4 = 40
…dekoble kvar? Estas kvardek.
100 x 9 = 900
…dentoble naŭ? Estas naŭcent.
13 x 2 = 26
…dektrioble du? Estas dudek ses.

dividoj

Kiom estas…
6 / 2 = 3
…duone ses? Estas tri.
100 / 4 = 25
…kvarone cent? Estas dudek kvin.
14 / 7 = 2
…sepone dek kvar? Estas du.
3000 / 100 = 30
…sentone trimil? Estas tridek.

Por la ciferoj kun decimaloj oni ne havas unu manieron, oni povas uzi punkton aŭ komon.
Per a les xifres amb decimals no hi ha una única manera, es pot fer servir punt o bé coma.

35 / 4 = 8.75

Kiom estas kvarone tridekkvin? Estas ok kaj/kun sepdek kvin centonoj (estas la sama radiko).

pli granda ol unu
dekoj – desenes
centoj – centenes
miloj – milers
dekmiloj – deumilers

pli malgranda ol unu
dekonoj – dècims (x/10)
centonoj – centèsims (x/100)
milonoj – mil·lèsims (x/1000)
dekmilonoj – deumil·lèsims (x/10000)

En Esperanto la ordo por la obligoj kaj la dividoj estas inversa de la Kataluna lingvo.
En Esperanto l’ordre per a les multiplicacions i les divisions és invers al Català.
Ĉi tiu estas la pura esperanta maniero
…

Alia esprimo:

por obligoj

-oble > mult’obl’ig’it’e per – multiplicat per

“Multobligite” ne estas maniero danki!
No és una manera de donar les gràcies (com “molto obligato” en italià)

por dividoj

-one > divid’it’e per – dividit per
…

Elpensu ĉiu unu multobligon:

Kiom estas…
4000 x 3 = 12.000
…kvarmil multobligite per tri? Estas dudekmil.

Kiom estas…
3000 / 10 = 300
…trimil dividite per dek? Estas tridek.
…

Estas derivitaj de…
De kiuj vortoj derivas…?

“Gastigi” estas derivita de “gasto” (sustantiva radiko)
De kiu vorto derivas “publikigi”? Derivas de “publika” (adjektiva radiko)

publikigi < publika – (publicar, fer públic < públic) adjektiva radiko
kunigi < kun – (aplegar < amb) prepozicia radiko
gastigi < gasto – (hostatjar < hoste) substantiva radiko
dis’vast’ig’i  < vasta (difondre < vast) adjektiva radiko
multobligi < multobla (multiplicar < múltiple) adjektiva radiko

“igi” ĉiam postulas (devas havi) akuzativon.

Publikigi la programon = Fari la programon publika (aŭ “fari publika la programon”)

Purigi la hejmon.= Fari pura la hejmon                                                                                                         Gastigi la renkontiĝon …

Deriveblan vortojn:

En kiu verbo derivas ĉi tiuj vortoj (ĉiuj estas adjektivaj radikoj). Kaj kion signifas en la Kataluna lingvo?:

seka > sekigi – eixugar, assecar
malseka > malsekigi  – mullar
laca > lacigi  – cansar
varma > varmigi  – escalfar
malvarma > malvarmigi  – refredar
granda > grandigi  – engrandir
malgranda > malgrandigi  – empetitir
utila > utiligi  – utilitzar
trankvila > trankviligi  – tranquilitzar
maltrankvila > maltrankviligi  – preocupar, amoïnar
rapida > rapidigi  – accelerar
malrapida > malrapidigi  – alentir (frenar = bremsi)
facila >faciligi – facilitar
malfacila > malfaciligi – dificultar
kataluna > katalunigi – catalanitzar
klara > klarigi – clarificar, aclarir, explicar
bona > plibonigi – millorar
bela > plibeligi – embellir
riĉa > riĉigi – enriquir
forta > plifortigi – enfortir
freŝa > refreŝigi – refrescar
nova > renovigi – renovar

Nun konstruu frasojn kun la antaŭaj verboj:

Mi katalunigas ĉion kion mi trovas.
La amo grandigas mian koron.
La floroj plibeligas la hejmon.
La nova laboro de Núria riĉigas ŝian poŝon.
La patro trankviligas sian filinojn.
Legi librojn faciligas lerni novajn lingvojn.
Mi renovigas vestaĵaron (aro de vestaĵo).
La instruisto klarigas la lecionon per ekzemploj

En la plej ekonomia maniero
Enkapigi = lerni parkere aŭ parkerigi
Parkerigu la poemon. – Memoritza el poema.
Li parkerigas la lecionon. – Ell memoritza la lliçó.
Vi parkerigos la novajn vortojn. – Vosaltres memoritzareu les noves paraules.

Ne konfuzu “puglikigi” kun “eldoni”
…

Demandoj pri Vojaĝo kun Katrina 3a ĉapitro

Kion Kutimis fari somere? – Unue laboris kaj post vojaĝis.
Bruno kaj Franciska…? – Estas koramikoj.
Kio okazis inter Katrina kaj Franciska? – Franciska estas la nova koramikino de Bruno, al kiu kiun Katrina ankoraŭ amas. Katrina estas ĵaluza. Ŝi malamas Franciska.
Kion instruos morgaŭ al siaj lernantoj? – Preparos lecionojn pri sveda lingvo.

Amtriangulo – triangle amorós
Amkvarangulo – quadrangle amorós

…

Això és un rotllo!!!! Jo m’he escarrassat jugant amb diferents colors i formats perquè quedés més estètic i “didàctic”, i no me’n reconeix cap!!!! Hi ha alguna manera d’aconseguir-ho que jo no sé?

unua kurso
tagon dudek tri

jaŭdo, 10 majo 2012

El cap de setmana dels senyors Puig (continuació)

Diumenge, la senyora Puig va tornar a les pistes, però el senyor Puig va preferir anar a ballar sardanes i també va visitar unaq exposició de fotografia.
Quan la senyora Puig va tornar, van dinar, van descansar una estona i a quarts de sis de la tarda van carregar el cotxe i van marxar. Van arribar a casa seva molt cansats, però satisfets.

La semajnfino de gesinjoroj Puĉ (daŭrigo)

Dimanĉe (Dimanĉon)* sinjorino Puĉ reiris al la skivegoj, sed sinjoro Puĉ preferis iri danci sardanojn kaj ankaŭ vixitis fotografian ekspozicion.
Kiam sinjorino Puĉ revenis, ili tagmanĝis, ripozis tempete* iom da tempo kaj je la kvina kaj kvaronoj duono postagmeze ŝarĝis sian (ne alian!) aŭton kaj foriris.
Ili alvenis hejmen (al sia hejmo)* tre lacaj, sed kontentaj.
…
*Estas en slanga aŭ ĵargona maniero – És en argot.
slango – argot
ĵargono – argot
Mi fotas vin – Jo et faig una foto.
foti > fotaĵo – fer fotos > (una) foto
Ekspozicio de fotaĵoj – Exposició de fotografia.
…
pontferioj – pont (dies de festa)
La lastaj ferioj Rubeno vojaĝis eksterlande, al Francio – Les darreres festes en Ruben va viatjar a l’estranger, a França.

En la lastaj ferioj, kiu en la klaso…
…vizitis muzeon? – Neniu.
…laboris? – Nur Jaume.
…vojaĝis eksterlanden? – Nur Rubeno
…parolis esperanton? – Karlo kun la birdoj en sia balkono, Xavi kun si mem, Jaume kun sia hundino, Saioa kaj Núria inter si.
…praktikis sporton? – Karlo, Jaume, Xavi.
…ekskursis en la kamparon aŭ montaron? – Rubeno, Jaume (kun sia hundino!)
…legis libron? – Karlo, Jaume, Saioa, Xavi (multajn librojn!), Núria.
…ĉeestis muzikan koncerton? – Neniu.
…ludis sur sia komputilo? – Jaume, Belo, Karlo
…kverelis kun familianoj? – Belo, Saioa, Xavi
…iris al kuracisto? – Neniu iris al kuracisto, feliĉe!
…praktikis meditadon? – Nur Karlo
…iris kinejon? – Nur Belo, kiu vidis “La Venĝuloj”.
…trinkis bieron sen alkoholo – Xavi
…veturis per biciklo – Xavi
…sendis retpoŝtojn – Ĉiuj.
…iris manifestacion – Núria, Karlo, Saioa. Rememorojn al ĉiuj de Soliña!, kiu estis en la manifestado.

Neniu en la klaso praktikis meditadon!
Mi ja! (praktikis) – Jo sí! (que vaig meditar).
Kiun libron vi legis, Karlo?
Mi legis “La duoblulo” – En Carles va llegir “El doble” (l’altre jo).
En la manifestacio homoj bruligis kontenerojn!?
Ne!, nur la kamuflataj policanoj faras tion!
Ili kulpigas kaj vundas homojn sen kaŭzo!

Unua hejmtasko:
Skribu sur la blogo malneton pri kio vi faris dum la lastan feriojn.
Antaŭ la venontan klason por korekti viajn hemtaskojn tiam.
…
La instruisto instruas al ni novajn vortojn, pri klimato kaj vetero.

Ni havas mediteranean klimaton. – Nosaltres tenim un clima mediterrani.
La klimato estas malsama en la diversaj partoj de la Tero. – El clima és diferent en les diferents parts de la Terra.
La vetero ŝanĝiĝas. – El temps canvia.

La kvar sezonoj de la jaro:
printempo, somero, aŭtuno, vintro.
Les quatre estacions de l’any:
primavera, estiu, tardor, hivern.

pluvo – pluja
sunas – fa sol
La suno brilas – El sol brilla.
La suno varmigas – El sol escalfa.
neĝo – neu
glacio – gel, (una) glaçada
Estas nuboj – està núvol / hi ha núvols
nubiĝas – venen núvols
nebulo – boira
varme – càlid
malvarme – fred
seka klimato – clima sec
malseka klimato – clima humit
ventas – fa vent
La vento blovas – Bufa el vent.
fulmotondro – tempesta de llamps i trons
fulmo – llamp // llampec
fulmi – caure llamps // llampegar, llampeguejar, llampugar, llampar
tondro – tro
ŝtormo – tempesta (nova vorto)
fulmotondro – tempesta (originala radiko)
la roso – la rosada
malvarmege – glaçada
frosto – gebrada
malvarmege = froste
Estas froste al mi – Estic “glaçat”.
Frostas al mi la piedojn – Tinc els peus glaçats.
serenas – està serè
Estas serene – Està serè
neĝoŝtormo – tempesta de neu
neĝoventego – ventada de neu
pluvego – granda pluvo
pluveto – malgranda aŭ mallonga pluvo
neĝegas – neva molt
neĝetas – neva poquet
ventegas – fa molt de vent
ventetas – fa una mica de vent
fulmegas – cauen molts llamps // llampega molt
tondregas – fa una gran tronada
…
Se estis malvarme, rosas. – Si fa fred, es fa rosada.
roso – rosada
rosis – s’ha fet rosada
hajlo – pedregada
Hodiaŭ hajlas – Avui pedrega
malvarmete > friske (iomete malvarme, ne tre malvarme) – una mica fred, no molt

“Kiu semas venton, rikoltas fulmotondron”
“Qui sembra vent, cull tempesta”
“Malbona herbo froston ne timas”
“Mala herba no tem gebrada”

Por fini, Rubeno legis al ni la unuan paĝon de “Vojaĝo kun Katrina”, de Sten Johanson, kaj proponis malkovri:

El kiu lando ŝi estas.
En kiu lando ŝi estas.
Kiun laboron havas.
Kiu sezono plaĉas al ŝi.
Kiun landon ŝi volas viziti.
Ĉu ŝia laboro plaĉas al ŝi.

Jen la dua hejmtasko por kiam Rubeno sendos la tekston al ni per retpoŝton:
Elektu ĉiu nur unu frazon kiu estas interesa al vi (ĉu pro la enhavo, ĉu pro la gramatiko) kaj traduku ĝin al la kataluna.
…

unua kurso
tagon deknaŭ

jaŭdo, 12 aprilo 2012

Una jornada amb el Rafel.

Unu tago kun Rafaelo.

Vidu skanaĵon de la teksto  Unu tago kun Rafaelo

El Rafel cada dia es lleva a les set del matí. Es dutxa amb aigua freda, es prepara l’esmorzar i mentre esmorza, sempre escolta la ràdio.

Rafaelo ĉiun(1) tagon(1) ellitiĝas je la sepa matene. Li duŝas sin(2) per(3) malvarma akvo, li preparas sian(2) matenmanĝon kaj dum matenmanĝas / matenmanĝante, ĉiam aŭskultas radion.

Després renta els plats i a les vuit va cap a la feina. El Rafel és professor de gimnàstica i treballa en un gimnàs. Al migdia dina en un bar a prop de la feina i havent dinat torna a treballar fins a les nou.

Poste li lavas la telerojn kaj je la oka li iras al laboro / labori. Rafaelo estas instruisto pri gimnastiko(4) kaj laboras en gimnastikejo(4). Tagmeze li tagmanĝas en drinkejo apud / proksime al sia laborejo kaj tagmanĝinte reiras labori ĝis la naŭa.

Quan plega, es troba amb els amics per sopar. Els caps de setmana, després de sopar, va al cinema o a ballar. A mitjanit torna a casa a peu i va a dormir molt cansat.

Fininte laboron, li renkontas siajn amikojn por(5) vespermanĝi. Semajnfine, post vespermanĝinte, iras kinejon(4) aŭ danci. Noktomeze reiras piede hejmen(6) kaj enlitiĝas tre laca.
…

ĉiutagaĵoj – coses de cada dia
ĉiutaga – quotidià

1 – Acusatius de temps.

2 – Pronom reflexiu: si. Només per a la 3ª persona, en singular i en plural. (I per a l’indefinit “oni”).

3 – “per (mitjançant) akvo”. Ne “kun (amb) alia homo”, ekzemple.

4 – Retroderivació:
gimnastik’o > gimnastik’ist’o > gimnastik’ej’o
gimnast’ik’o gimnast’ej’o

5 – Oni povas uzi neniun preposicion (krom “por”) kaj neniun konjunkcion antaŭ infinitivo.

6 – Acusatius per verbs de moviment: iri, veni, …
(en la dekvara klaso)
Akuzativoj:
En esperanto hi ha tres tipus d’acusatius. L’acusatiu d’objecte (que equivaldria a l’objecte directe en català – QUÈ?), l’acusatiu de temps (complement circumstancial de temps – QUAN?) i l’acusatiu de direcció (complement circumstancial de lloc que indica direcció i que no va precedit de preposició – ON? CAP A ON?). Els tres acusatius es formen de la mateixa manera: afegint “-n”

Mi legas ĵurnalon ĉiun mardon vespere
• Ĵurnalon [acusatiu d’objecte]
• Ĉiun mardon [acusatiu de temps]
Mi iras hejmen ĉiun semajnfinon
• Hejmen [acusatiu de direcció]
• Ĉiun semajnfinon [acusatiu de temps]
Kion mi legas? La ĵurnalon / Kiam mi legas? Ĉiun mardon vespere

Les dues respostes (ĵurnalon i ĉiun mardon) estan en acusatiu. No obstant, com que són diferents tipus d’acusatiu, els pronoms interrogatius són diferents (kion -què- i kiam -quan-)

Mi legas libron ĉiun mardon vespere / Ĉiu mardo estas labortago

En la primera frase, ĉiun mardon va en acusatiu ja que Mi és el subjecte de l’oració i ĉiun mardon, l’objecte. En canvi, en la segona frase Ĉiu mardo és el subjecte de l’oració i, per tant, no pot anar en acusatiu.

Hodiaŭ estas la dek sesa de Februaro. La venonta ĵaŭdo estas la dudek tria de Februaro. [proper, següent, vinent]
Ĉu vi havas liberan tempon merkrede vespere?
Ĉu vi estas libera vendrede posttagmeze?
Kion vi faras la venontan mardon?
Kiam vi estas libera la venontan semajnon? Je kioma horo?
Mi ne sĉias ĉar mi ne havas mian agendon ĉi tie
Mi havas rendevuon la venontan merkredon [cita, romàntica o no]
Mi ellitiĝas antaŭ / je / post la oka.
Bonan semajnofinon al ĉiuj!

Ankaŭ legu klasnotojn kontribuitaj de Nuria. Atentu la vortoliston kaj la refleksivon!: notoj de Nuria
…

unua kurso
tagon dekses

jaŭdo, 1 marto 2012

jaŭdo, 20 d’oktobro 2011
tagon du

Bonvenon!
Kojonoj!
Ne estas grava vorto! – No és una paraula important, rellevant
Kiel oni diras “hòstia!” en Esperanto?
Oni diras hostion!, mi (Karlo) pensas. Ne havis korektan respondon de la instruisto. Li diris que niaj vortoj estis tro katolikaj!
Bonan memoron!
Mi loĝas en Barcelono kaj mi ne laboras. Mi estas emerito (ne emeritulo, diris Rubeno)
“Mi estas senlaborulo” diris Mikelo, la nova lernanto.
Komenco
Ekzercu vin duope (per parelles)
Sufiĉas
Mi estas el Badalono kaj loĝas en Badalono.
Mi estas el Badalono sed loĝas en Barcelono.
El kie – d’on?
El kie vi estas?
Mi estas el Badalono.
Ĉu vi estas el Irlando? Ne/jes
Gasto eniras en la klaso (Un convidat)
Li nomiĝas Ramono kaĵ instruas dancon.
malgraŭ – malgrat
Ekzercu
vin
Prezentu ŝin Akuzativo
lin
Mi parolas Esperanton
jo em
tu et -n
ell es
Mi parolas esperanton iomete – una mica
saluton
dankon
bonvenon
bonan vesperon…
Mi legas sed ne parolas nek skribas Latinon
katalunan lingvon
la hispanan
la korean
la japanan
la italan
la anglan
komprenas / ne komprenas
tamen – tanmateix, tot i així, no obstant això
Mi legas Latinon sed ne parolas ĝin
Ĉu vi parolas la galegan lingvon? – Ankoraŭ ne.
Galegio
Katalunio
Hispanio
Anglio
Francio
Germanio
Portugalio
Koreio
Italio
Eŭskio
Vi praktiku ĝin sencese
El kie li estas?
Li estas el Barcelono ankaŭ mi.
La verbo “esti” ne havas akuzativon
Anoncoj
Ne krokodilu
Eble – potser
Ĝis (la) revido
Ambaŭ –
…
Ekzerco por fari en la hejmo
Vi serĉos en Interreto La Manifeston de Prago. Universala Kongreso de la jaro 1996 en Prago. Vi elektas la ĉapitron kiu plaĉas al vi, kaj vi legas ĝin tiom fojoj kiel vi bezonu ĝis legi ĝin tiel rapide kiel en la kataluno lingvo.

Proverbo: “Venis fino al mia latino”
Se m’ha acabat el meu llatí, no en sé més