unua kurso
tagon dudek ses jaŭdo, 31 majo 2012

Klaso pri esperanta Aritmetiko

sumoj adicioj

Kiom estas…
243 + 128 = 371
…ducent kvardek tri plus/kaj cent dudek ok? Estas tricent sepdek unu.

restoj subtrahoj

Kiom estas…
691 – 406 = 285
…sescent naŭdek unu minus kvarcent ses? Estas ducent okdek kvin.

obligoj

Kiom estas…
2 x 3 = 6
…duoble tri? Estas ses.
3 x 10 = 30
…trioble dek? Estas tridek.
10 x 4 = 40
…dekoble kvar? Estas kvardek.
100 x 9 = 900
…dentoble naŭ? Estas naŭcent.
13 x 2 = 26
…dektrioble du? Estas dudek ses.

dividoj

Kiom estas…
6 / 2 = 3
…duone ses? Estas tri.
100 / 4 = 25
…kvarone cent? Estas dudek kvin.
14 / 7 = 2
…sepone dek kvar? Estas du.
3000 / 100 = 30
…sentone trimil? Estas tridek.

Por la ciferoj kun decimaloj oni ne havas unu manieron, oni povas uzi punkton aŭ komon.
Per a les xifres amb decimals no hi ha una única manera, es pot fer servir punt o bé coma.

35 / 4 = 8.75

Kiom estas kvarone tridekkvin? Estas ok kaj/kun sepdek kvin centonoj (estas la sama radiko).

pli granda ol unu
dekoj – desenes
centoj – centenes
miloj – milers
dekmiloj – deumilers

pli malgranda ol unu
dekonoj – dècims (x/10)
centonoj – centèsims (x/100)
milonoj – mil·lèsims (x/1000)
dekmilonoj – deumil·lèsims (x/10000)

En Esperanto la ordo por la obligoj kaj la dividoj estas inversa de la Kataluna lingvo.
En Esperanto l’ordre per a les multiplicacions i les divisions és invers al Català.
Ĉi tiu estas la pura esperanta maniero
…

Alia esprimo:

por obligoj

-oble > mult’obl’ig’it’e per – multiplicat per

“Multobligite” ne estas maniero danki!
No és una manera de donar les gràcies (com “molto obligato” en italià)

por dividoj

-one > divid’it’e per – dividit per
…

Elpensu ĉiu unu multobligon:

Kiom estas…
4000 x 3 = 12.000
…kvarmil multobligite per tri? Estas dudekmil.

Kiom estas…
3000 / 10 = 300
…trimil dividite per dek? Estas tridek.
…

Estas derivitaj de…
De kiuj vortoj derivas…?

“Gastigi” estas derivita de “gasto” (sustantiva radiko)
De kiu vorto derivas “publikigi”? Derivas de “publika” (adjektiva radiko)

publikigi < publika – (publicar, fer públic < públic) adjektiva radiko
kunigi < kun – (aplegar < amb) prepozicia radiko
gastigi < gasto – (hostatjar < hoste) substantiva radiko
dis’vast’ig’i  < vasta (difondre < vast) adjektiva radiko
multobligi < multobla (multiplicar < múltiple) adjektiva radiko

“igi” ĉiam postulas (devas havi) akuzativon.

Publikigi la programon = Fari la programon publika (aŭ “fari publika la programon”)

Purigi la hejmon.= Fari pura la hejmon                                                                                                         Gastigi la renkontiĝon …

Deriveblan vortojn:

En kiu verbo derivas ĉi tiuj vortoj (ĉiuj estas adjektivaj radikoj). Kaj kion signifas en la Kataluna lingvo?:

seka > sekigi – eixugar, assecar
malseka > malsekigi  – mullar
laca > lacigi  – cansar
varma > varmigi  – escalfar
malvarma > malvarmigi  – refredar
granda > grandigi  – engrandir
malgranda > malgrandigi  – empetitir
utila > utiligi  – utilitzar
trankvila > trankviligi  – tranquilitzar
maltrankvila > maltrankviligi  – preocupar, amoïnar
rapida > rapidigi  – accelerar
malrapida > malrapidigi  – alentir (frenar = bremsi)
facila >faciligi – facilitar
malfacila > malfaciligi – dificultar
kataluna > katalunigi – catalanitzar
klara > klarigi – clarificar, aclarir, explicar
bona > plibonigi – millorar
bela > plibeligi – embellir
riĉa > riĉigi – enriquir
forta > plifortigi – enfortir
freŝa > refreŝigi – refrescar
nova > renovigi – renovar

Nun konstruu frasojn kun la antaŭaj verboj:

Mi katalunigas ĉion kion mi trovas.
La amo grandigas mian koron.
La floroj plibeligas la hejmon.
La nova laboro de Núria riĉigas ŝian poŝon.
La patro trankviligas sian filinojn.
Legi librojn faciligas lerni novajn lingvojn.
Mi renovigas vestaĵaron (aro de vestaĵo).
La instruisto klarigas la lecionon per ekzemploj

En la plej ekonomia maniero
Enkapigi = lerni parkere aŭ parkerigi
Parkerigu la poemon. – Memoritza el poema.
Li parkerigas la lecionon. – Ell memoritza la lliçó.
Vi parkerigos la novajn vortojn. – Vosaltres memoritzareu les noves paraules.

Ne konfuzu “puglikigi” kun “eldoni”
…

Demandoj pri Vojaĝo kun Katrina 3a ĉapitro

Kion Kutimis fari somere? – Unue laboris kaj post vojaĝis.
Bruno kaj Franciska…? – Estas koramikoj.
Kio okazis inter Katrina kaj Franciska? – Franciska estas la nova koramikino de Bruno, al kiu kiun Katrina ankoraŭ amas. Katrina estas ĵaluza. Ŝi malamas Franciska.
Kion instruos morgaŭ al siaj lernantoj? – Preparos lecionojn pri sveda lingvo.

Amtriangulo – triangle amorós
Amkvarangulo – quadrangle amorós

…

Bonan tagon, je la notoj de nia lasta klaso!

ESTONTECO – Futur

La pasinta somero mi vojaĝis. La venonta somero kion vi faros?

La forma verbal en passat acaba en -IS. La forma verbal en futur acaba en -OS.

El mateix succeeix amb les paraules pasinta i venonta. Pasinta (l’anterior, el passat) porta una -i- ja que fa referència al passat. En canvi, venonta (el proper) porta una -o- ja que fa referència al futur.

 

Kiu en la klaso, ĉi tiun someron…

• partoprenos esperantan renkontiĝon?
• trasomeros ĉe la maro? [trasomeri – a través de l’estiu] [passar l’estiu a la costa]
• trasomeros en la monto? [passar l’estiu a la muntanya]
• faros krozadon? [krozado – creuer]. No s’ha de confondre amb krucmilito – croada.
• restos en la urbo?
• faros kamparan turismon? [turisme rural] [Kamparo – camp]
• vojaĝos eksterlanden?
• studos kursojn en universitato?
• laboros?
• gastos ĉe familianoj? [hostatjar-se amb (a casa de) familiars]. Si som nosaltres qui hostatgem a la família, aleshores hem d’usar el verb gastigi
• volontulos en neregistara organizo? [neregistara organizo – ONG]
• skribos artikolon por revuo?
• vojaĝos per motorciklo?
• vojaĝos per tendumado? [tendo – tenda de campanya; tendumi – acampar]

 

Homturano – casteller. Aquesta paraula està formada per tres arrels:

Homo – persona, home

Turo – torre

Ano – membre (d’un grup, d’una societat)

Per tant, la traducció literal seria membre d’una torre (feta) de persones.

 

Els substantius de noms de països i de gentilicis es poden formar de dues maneres. Del nom del país se’n deriva el gentilici i del gentilici se’n deriva el nom del país. Així:

• Kanado > kanadano [Canadà > canadenc]
• Usono > usonano [Estats Units > estatunidenc]

–AN-: sufix que significa membre (d’un grup), habitant.

• kataluno > Katalunio aŭ Katalunujo [català > Catalunya]
• germano > Germanio aŭ Germanujo [alemany > Alemania]

–I-: sufix que  significa país

–UJ-: sufix que  significa país

Legaĵo: Internaciisma Renkontiĝo en Canet de Mar

• Hejmo
• Programo

Vortprovizo

• Aplegar: Kunigi
• Difondre: Disvastigi
• Sostenibilitat: Daŭripovo
• Procurar: Klopodi
• Gaudir: Ĝui
• Publicar: Publikigi
• Repartir: Disdoni
• Conferència: Prelego
• Butlleta d’inscripció: Aliĝilo

• Unue ni legas la tradukojn al la kataluna lingvo kiujn faris hejme de kelkaj frazoj de la unua ĉapitro de la libro “Vojaĝo kun Katrina”.
• Por rememori la vortojn de la lasta semajno pri vetero, en malgrandaj grupoj ni elektas unun monaton kaj priskribas la veteron kiu estas en tiu monato. Poste la ceteraj kunuloj devas diveni kiun monaton ni priskribis.
• Por komuniki la tempo oni povas bezoni:

Ĉiam – sempre

Preskaŭ ĉiam – quasi sempre

Ofte – sovint

De tempo al tempo – de tant en tant

Malofte – poc freqüentment

Preskaŭ neniam – gairebé mai

Neniam – mai

• Rubeno instruas al ni novajn vortojn: la vizaĝo

Okuloj – ulls

Nazo – nas

Buŝo – boca

Oreloj – orelles

Dentoj – dents

Hararo – cabells

Palpebroj – parpelles

Barbo – barba

Brovoj – celles

Lango – llengua

Mentono – barbeta

Frunto – front

Okulharoj – pestanyes

Lipoj – llavis

Tempioj – temples

Makzelo – barra, maxil·lar (mandiblo aŭ malsupra makzelo: mandíbula)

Vangoj – galtes

Lipharo – bigoti

Vangostoj – pòmuls

Agoj per la vizaĝo

Paŭti – fer morros, fer cara de pomes agres

Kuntiri la brovojn – arrufar les celles, arrufar el nas

Grimaci – fer ganyotes

Okulsigni – picar l’ullet

Flari – olorar, ensumar

Rigardi – mirar

Vidi – veure

Aŭskulti – escoltar

Tuŝi – tocar

Gustumi – tastar

Montri – mostrar

Leki – llepar

Fermi – tancar

Malfermi – obrir

Ripozi – descansar

 

Vomi – vomitar

Kraĉi – escupir

Muko  – moc (okulmuko: lleganya; orelmuko: cerumen, cera de l’orella)

Larmo – llàgrima

Levu la brovojn / la mentonon

Fermu viajn okulojn

Kovru vian buŝon

Tuŝu viajn orelojn

Grimacu

Montru viajn dentojn / la langon

• Núria havas novan laboron en firiĉa lernejo.

Firiĉa (fi-, prefixe despectiu)

• Proverbo: “Ofte mano forgesas kion buŝo promesas”
• Ne forgesu elekti frazon el la 2a ĉapitro de Vojaĝo kun Katrina kaj traduki ĝin katalunen!

Això és un rotllo!!!! Jo m’he escarrassat jugant amb diferents colors i formats perquè quedés més estètic i “didàctic”, i no me’n reconeix cap!!!! Hi ha alguna manera d’aconseguir-ho que jo no sé?

unua kurso
tagon dudek tri

jaŭdo, 10 majo 2012

El cap de setmana dels senyors Puig (continuació)

Diumenge, la senyora Puig va tornar a les pistes, però el senyor Puig va preferir anar a ballar sardanes i també va visitar unaq exposició de fotografia.
Quan la senyora Puig va tornar, van dinar, van descansar una estona i a quarts de sis de la tarda van carregar el cotxe i van marxar. Van arribar a casa seva molt cansats, però satisfets.

La semajnfino de gesinjoroj Puĉ (daŭrigo)

Dimanĉe (Dimanĉon)* sinjorino Puĉ reiris al la skivegoj, sed sinjoro Puĉ preferis iri danci sardanojn kaj ankaŭ vixitis fotografian ekspozicion.
Kiam sinjorino Puĉ revenis, ili tagmanĝis, ripozis tempete* iom da tempo kaj je la kvina kaj kvaronoj duono postagmeze ŝarĝis sian (ne alian!) aŭton kaj foriris.
Ili alvenis hejmen (al sia hejmo)* tre lacaj, sed kontentaj.
…
*Estas en slanga aŭ ĵargona maniero – És en argot.
slango – argot
ĵargono – argot
Mi fotas vin – Jo et faig una foto.
foti > fotaĵo – fer fotos > (una) foto
Ekspozicio de fotaĵoj – Exposició de fotografia.
…
pontferioj – pont (dies de festa)
La lastaj ferioj Rubeno vojaĝis eksterlande, al Francio – Les darreres festes en Ruben va viatjar a l’estranger, a França.

En la lastaj ferioj, kiu en la klaso…
…vizitis muzeon? – Neniu.
…laboris? – Nur Jaume.
…vojaĝis eksterlanden? – Nur Rubeno
…parolis esperanton? – Karlo kun la birdoj en sia balkono, Xavi kun si mem, Jaume kun sia hundino, Saioa kaj Núria inter si.
…praktikis sporton? – Karlo, Jaume, Xavi.
…ekskursis en la kamparon aŭ montaron? – Rubeno, Jaume (kun sia hundino!)
…legis libron? – Karlo, Jaume, Saioa, Xavi (multajn librojn!), Núria.
…ĉeestis muzikan koncerton? – Neniu.
…ludis sur sia komputilo? – Jaume, Belo, Karlo
…kverelis kun familianoj? – Belo, Saioa, Xavi
…iris al kuracisto? – Neniu iris al kuracisto, feliĉe!
…praktikis meditadon? – Nur Karlo
…iris kinejon? – Nur Belo, kiu vidis “La Venĝuloj”.
…trinkis bieron sen alkoholo – Xavi
…veturis per biciklo – Xavi
…sendis retpoŝtojn – Ĉiuj.
…iris manifestacion – Núria, Karlo, Saioa. Rememorojn al ĉiuj de Soliña!, kiu estis en la manifestado.

Neniu en la klaso praktikis meditadon!
Mi ja! (praktikis) – Jo sí! (que vaig meditar).
Kiun libron vi legis, Karlo?
Mi legis “La duoblulo” – En Carles va llegir “El doble” (l’altre jo).
En la manifestacio homoj bruligis kontenerojn!?
Ne!, nur la kamuflataj policanoj faras tion!
Ili kulpigas kaj vundas homojn sen kaŭzo!

Unua hejmtasko:
Skribu sur la blogo malneton pri kio vi faris dum la lastan feriojn.
Antaŭ la venontan klason por korekti viajn hemtaskojn tiam.
…
La instruisto instruas al ni novajn vortojn, pri klimato kaj vetero.

Ni havas mediteranean klimaton. – Nosaltres tenim un clima mediterrani.
La klimato estas malsama en la diversaj partoj de la Tero. – El clima és diferent en les diferents parts de la Terra.
La vetero ŝanĝiĝas. – El temps canvia.

La kvar sezonoj de la jaro:
printempo, somero, aŭtuno, vintro.
Les quatre estacions de l’any:
primavera, estiu, tardor, hivern.

pluvo – pluja
sunas – fa sol
La suno brilas – El sol brilla.
La suno varmigas – El sol escalfa.
neĝo – neu
glacio – gel, (una) glaçada
Estas nuboj – està núvol / hi ha núvols
nubiĝas – venen núvols
nebulo – boira
varme – càlid
malvarme – fred
seka klimato – clima sec
malseka klimato – clima humit
ventas – fa vent
La vento blovas – Bufa el vent.
fulmotondro – tempesta de llamps i trons
fulmo – llamp // llampec
fulmi – caure llamps // llampegar, llampeguejar, llampugar, llampar
tondro – tro
ŝtormo – tempesta (nova vorto)
fulmotondro – tempesta (originala radiko)
la roso – la rosada
malvarmege – glaçada
frosto – gebrada
malvarmege = froste
Estas froste al mi – Estic “glaçat”.
Frostas al mi la piedojn – Tinc els peus glaçats.
serenas – està serè
Estas serene – Està serè
neĝoŝtormo – tempesta de neu
neĝoventego – ventada de neu
pluvego – granda pluvo
pluveto – malgranda aŭ mallonga pluvo
neĝegas – neva molt
neĝetas – neva poquet
ventegas – fa molt de vent
ventetas – fa una mica de vent
fulmegas – cauen molts llamps // llampega molt
tondregas – fa una gran tronada
…
Se estis malvarme, rosas. – Si fa fred, es fa rosada.
roso – rosada
rosis – s’ha fet rosada
hajlo – pedregada
Hodiaŭ hajlas – Avui pedrega
malvarmete > friske (iomete malvarme, ne tre malvarme) – una mica fred, no molt

“Kiu semas venton, rikoltas fulmotondron”
“Qui sembra vent, cull tempesta”
“Malbona herbo froston ne timas”
“Mala herba no tem gebrada”

Por fini, Rubeno legis al ni la unuan paĝon de “Vojaĝo kun Katrina”, de Sten Johanson, kaj proponis malkovri:

El kiu lando ŝi estas.
En kiu lando ŝi estas.
Kiun laboron havas.
Kiu sezono plaĉas al ŝi.
Kiun landon ŝi volas viziti.
Ĉu ŝia laboro plaĉas al ŝi.

Jen la dua hejmtasko por kiam Rubeno sendos la tekston al ni per retpoŝton:
Elektu ĉiu nur unu frazon kiu estas interesa al vi (ĉu pro la enhavo, ĉu pro la gramatiko) kaj traduku ĝin al la kataluna.
…