Karaj lernantoj,
Morgaŭ mi ekflugos, kaj kion mi plej domaĝos estos ne daŭrigi la kurson kun vi. Kiom da bonaj momentoj ni pasigis!
Tamen, restu atentaj al kontakto de Farri, ĉar povus aperi nova instruisto. Sukceson en via lernado kaj ĉion bonan! 😀
ABOCO kaj NUMEROJ
Rememoro de aboco kaj numeroj (cedilo, kvo, uo, duobla vo, ikso, ipsilono, streko, substreko, punkto, heliko); proponu krei kodon por literumo (A de Andoro, Bo de Barato…)
KORPOPARTOJ
Rememoro de korpopartoj: duope listigas memoratajn nomojn, dum mi skribas verbojn sur la tabulo; poste donas ordonojn unu al aliaj
AGOJ
LEGEKZERCO: Saniga gimnastiko de Shen Junru
Disdonu la tekston Saniga gimnastiko de Shen Junru. Legu la enkondukon laŭte. Poste, unuope aŭ duope devas studi almenaŭ unu el la movoj, serĉi nekonatajn vortojn en vortaro, kaj prezenti ĝin antaŭ la klaso.
Diktu ekzemploj:
“Levu la dekstran brakon kaj etendu ĝin rekte ĝis la alto de la ŝultroj. Fleksu la antaŭbrakon kaj metu vian manon malantaŭ la orelo. Turnu la maldekstran manplaton eksteren. Disigu la kruron kaj metu la maldekstran manon inter la genuoj.”
Duope, ili skribas gimnastikan ordonon kaj poste diras ne gestante al la klaso, kiu devas obei. Se ili bone lertas, povas fari rondon de ordonoj. Kiu eraras, restas for.
Kiam li alvenis hejme kaj vidis la parkitan aŭton antaŭ la domo tuj divenis kion okazis. De longe li tion atendis. Pro tio, sensurprize, li malfermis la pordon kaj eniris hejmen preskaŭ malrapide por gajni tempon. Li rapide rigardis al la breto kaj vidis ĉion en ordo. Tio trankviligis la kaŝitan dubon kiu li havis. Li iris ĝis la manĝejo kaj trovis ŝin preparanta la valizojn. «Mi foriras», ŝi diris. «Ĉio jam finiĝis.» Ŝia voĉo estis seka, dura, oni povus trovi en ĝi postkoleran tonon sub klopodo por ĝin kontroli. Li ne respondis. De antaŭ kelkaj tagoj oni jam ĉion diris kaj tiu momento alvenis ankoraŭ tro malrapide. Li rigardis ŝin, senpasie, kaj ŝi legis en liaj okuloj ĉiujn konversaciojn, ĉiujn riproĉojn kaj ĉiujn miskomprenojn amasigitajn dum tiom da jaroj. Tio doloris al ŝi kaj konvinkis ŝin pri tio kion ŝi decidis. Continue reading
-IGi
Sufix que permet convertir un verb intransitiu en transitiu i, així, poder afegir-hi complements directes (acusatius). Es forma a partir de substantius, adjectius o verbs.
A partir d’adjectius:
A partir de substantius:
A partir de verbs:
Els verbs intransitius als quals s’afegeix el sufix -IG- poden tenir un significat diferent al del verb transitiu que es forma afegint el sufix; és a dir, de vegades en català es fa servir el mateix verb en forma transitiva, intransitiva o reflexiva, o bé s’utilitzen verbs amb arrels totalment diferents, mentre que l’Esperanto sempre utilitza aquest sufix per derivar la forma transitiva de la intransitiva.
EK-
Prefix que indica una acció que comença. És un prefix important per als verbs que indiquen estat (verboj pri statoj): koni, scii, dormi, havi, stari, sidi, ami, boli, timi aŭ esti.
Si volem saber el significat d’un verb que comença per EK-, cal buscar al diccionari el verb sense el prefix. Si el significat del verb amb i sense prefix és força diferent, trobarem ambdós significats.
Koni – Ekkoni
Sidi – Eksidi
Paroli – Ekparoli
Scii – Ekscii
Dormi – Ekdormi
Boli – Ekboli
Ami – Ekami
Timi – Ektimi
Esti – Ekesti
Proverboj
Transitivaj kaj netransitivaj verboj
Kion ŝi ŝatas?
>Ŝi ŝatas pulvorkukojn
Kio plaĉas al ŝi?
>Pulvorkukoj plaĉas al ŝi
En aquests dos casos, la cosa desitjada és la mateixa (pulvorkukoj) però l’estructura sintàctica està invertida.
Kion havis li?
>Li havis aŭton – Havi és un verb transitiu
Kio apartenis al li?
>Aŭto apartenis al li – Aparteni és un verb intransitiu
En Esperanto hi ha 3 acusatius: d’objecte directe, de direcció i de temps.Quan formulem una pregunta la resposta del qual és:
Kiun kaj Kion
Els acusatius d’objecte directe Kiun i Kion s’usen només amb verbs transitius.
Kiun Gloria ekkonis en la sesa jaro?
> Ŝi ekkonis Halinan
Kion diras Gloria al Halina en la biblioteko?
> Ŝi diras “mi ne havas tempon” (=tion) al Halina
Kion Gloria ŝatas?
>Ŝi ŝatas sporton
En una frase només pot haver-hi un acusatiu d’objecte directe. Si hi ha dos possibles objectes directes (què es pregunta -cosa- i a qui es pregunta -persona-) un dels dos ha d’anar encapçalat per una preposició.
Oni demandas Mas-on pri la dato de la independiĝo
Oni demandas al Mas la daton de la independiĝo
En cas que una frase tingui dos verbs o més, podem trobar diferents acusatius d’objecte directe, sempre que cadascun faci referència a un verb diferent.
Ŝi ofte demandas Gloria’n kion signifas tio
En cas que substituíssim “kion signifas tio” per tio hauríem de refer la frase ja que tio hauria de ser acusatiu d’objecte directe del verb demandi i, al desaparèixer el verb signifi, hi hauria dos acusatius d’objecte directe (Gloria’n i tion) per un sol verb (demandas). La frase quedaria així:
Ŝi ofte demandas al Gloria tion
Kien
L’acusatiu de direcció Kien s’usa tant amb verbs transitius com intransitius. Pot usar-se juntament amb l’acusatiu d’objecte directe i l’acusatiu de temps.
Kien ili iras unufoje en ĉiu semajno?
> Ili iras bibliotekon / al la biblioteko
> Ili iras hejmen
Kien ili iris antaŭ alveni Svedion? – Svedion és acusatiu de direcció del verb alveni
> Ili iris Pollandon antaŭ alveni Svedion
Kien vi ĵetas la skribilon?
> Vi ĵetas la skribilon en la rubujon [llences el llapis a les escombraries]
En aquesta frase hi ha dos acusatius:
Kiam
L’acusatiu de temps Kiam s’usa tant amb verbs transitius com intransitius. Pot usar-se juntament amb l’acusatiu d’objecte directe i l’acusatiu de direcció, perquè no en depèn.
Kiam ni havis klason?
> La pasintan semajnon ni havis klason – havi és un verb transitiu i klason és acusatiu d’0bjecte directe.
Kiam pluvos?
> La venontan semajnon pluvos
Kiam vi iros al Girona?
> La venontan semajnon mi iros Gironon / al Girona – Gironon és acusatiu de direcció.
Karaj litovaj amikoj studantaj Esperanton,
Estas du aferoj kiujn ni kunhavas kaj kiuj proksimigas nin: la espero ke, sen bezono forlasi niajn proprajn lingvojn, ekzistu alia lingvo kiu estu ponto inter ĉiuj kulturoj en la mondo, tio estas, Esperanto; kaj la espero ke la projekto de unuigita Europo liberigu nin de la premanta imperiismo de niaj najbaraj ŝtatoj.
Ni, la katalunoj, nun ekkomencis la vojon al la sendependeco, kiun vi jam atingis antaŭ pli ol dudek jaroj. Eble baldaŭ ni kune konstruos ĉi tiun Europon pli demokratian kaj liberan kiun ni deziras.
Mi scias ke en ĉi tiu unua kontakto kiun ni havis, ni ne havos multon komunan. Sed malgraŭ tio, ne forgesu skribi al mi pri ajna afero por konversacii kaj praktiki Esperanton.
Mi sendas al vi foton de la plaĝo de mia urbo.
Estu feliĉaj
Saluton! Jen mia ekzemplo de poŝtkarto:
Estimataj litovaj samideanoj:
Mi instruas Esperanton en Barcelono kaj bonvenigas vin en la studon de tiu ĉi lingvo de paco. Mi tre admiras vian Kantantan Revolucion kaj la Baltian Vojon, kaj esperas ke Katalunio baldaŭ sekvu vian pacan vojon al memdispono. Bonvolu daŭrigi studon kaj vizitu nin. Feliĉajn Kristnaskon kaj Novjariĝon en komuna libereco!
Amike via,
Rubeno Fernández
-AĴo
Sufix que indica un objecte concret. També s’usa per indicar aliment, plat, beguda.
Permet substantivitzar un verb, un adjectiu o un altre substantiu.
La paraula harplektaĵo (trena de cabell) té tres arrels:
Altres paraules amb aquest sufix:
-UJo
Sufix que indica receptacle, recipient.
-IGi
Sufix que permet convertir un verb intransitiu en transitiu i, així, poder afegir-hi complements directes (acusatius).
La aŭto veturas – el cotxe circula
> Mi veturigas la aŭton – condueixo el cotxe
Tiu lernanto ne parolas – aquell alumne no parla
> Paroligu tiun lernanton! – fes parlar aquell alumne!
> Igu lin paroli! – fes-lo parlar!
Ĉi tio utilas por kuiri – això és útil per cuinar
> Mi utiligas ĉi tion por kuiri – utilitzo això per cuinar
> Utiligu ĉi tion! – utilitza això!
-EMa
Sufix que indica inclinació, tendència, disposició.
Mi emas paroli Esperanton – tinc tendència a parlar Esperanto
Tiu hundo emas boji tro (aquell gos té tendència a lladrar massa) = Tiu hundo estas tro bojema (aquell gos és molt lladrador)
Proverboj
Aĝo kaj naskiĝa datreveno
Kiom da jaroj havas / aĝas via frato?
> Mia frato havas / aĝas 32 jarojn
Kiomaĝa estas li?
> Li estas tridekduaĝa
Hi ha diverses maneres de dir l’edat d’una persona quan no la sabem exactament. Per exemple, per dir que una persona té aproximadament 40 anys podem dir:
Mia pli aĝa frato – el meu germà gran
Mia malpli aĝa frato – el meu germà petit
Mia samaĝa frato – el meu germà que té la mateixa edat que jo
Li estas same aĝa kiel ŝin – ell té la mateixa edat que ella
Kioma tago estas via naskiĝa datreveno? — Ĝi estas la 18a de oktobro
Kies naskiĝa datreveno estas la unua en la jaro / okazas la unua?
Kiu estas la sekvanta? / Kies naskiĝo tago sekvas?
Kioma naskiĝatago estas la antaŭlasta / la lasta?
Loĝi kaj lokoj
Kie vi loĝas?
En kiu loko / urbo / kvartalo / lando vi loĝas?
Kun kiu vi loĝas?
Ĉu vi loĝas sola? / Ĉu vi loĝas kun…
De kiu lando vi estas / venis / devenas? — Mi estas de Barcelono
De kie vi estas / venis / devenas? — Mi venis de Barcelono
El kie vi estas / venis / devenas? — Mi estas el Katalunio
L’estructura a seguir amb els pronoms relatius Kiu i Kie és:
Aliaj aferoj
Serĉi kaj Ŝerci
Per recordar i no confondre Serĉi i Ŝerci, podem pensar que Serĉi ve de l’anglès Search i Ŝerci de l’italià Scherzo.
Timi
Ĉu vi timas araneojn / serpentojn / formikojn? – et fan por les aranyes / les serps / les formigues?
Mi plej timas ratojn – allò que més por em fa són les rates
Bezoni kaj Necesi
Bezoni – verb transitiu que significa necessitar. Necessiten portar subjecte
Necesi – verb intransitiu que significa caldre, ésser necessari. No necessiten subjecte
Les frases amb el verb Necesi es poden transformar usant el verb Esti, convertint el complement en subjecte i el verb Necesi en complement. El verb Esti lliga substantiu (-o) amb adjectiu (-a); i infinitiu (-i) amb adverbi (-e):
Proverbo
La kapo estas por tio ke ĝi zorgu pri ĉio – El cap és per això, perquè s’ocupi de tot
Tio = Ke ĝi zorgu pri ĉio
Demandovortoj – Pronoms interrogatius
Kiu – Qui
Kiu venos al la muzeo? — Ni venos!
Kun kiu vivas Gloria? — Kun sia sveda patrino kaj afrika patro
De kiu lando venis ŝi? — Ŝi venis de Pollando sed ŝi estas de Belorusio
Kio – Què
S’usa quan la resposta és un substantiu
Kio estas via nomo?
Kio vi estas? — Mi estas flegistino (infermera)
Pri kio vi laboras? — Mi laboras pri komputiloj
Kia – Quin, quina [mena de]; Com
S’usa quan la resposta és un adjectiu
Kia estas ŝia ĉemizo? — Estas nigra
Kian T-ĉemizon surhavas vi? — Nigran, elegantan, multekostan, malgrandan
A la primera frase el verb Esti no requereix acusatiu i, per tant, no l’afegirem a l’adjectiu. El pronom interrogatiu, Kia, no té forma acusativa per correspondre amb l’adjectiu.
En canvi, el verb Surhavi sí que requereix acusatiu i, per tant, els adjectius aniran en acusatiu. El pronom interrogatiu, Kian, té forma acusativa per correspondre amb l’adjectiu.
En kiu lingvo ŝi rapide lernis legi? — En la sveda lingvo
Kies – De qui
Kies naskiĝa datreveno estas la unua en la jaro?
> La naskiĝa datreveno de Karla estas la unua
> La de Karla
> Tiu de Karla
> La mia / La via
> Lia / Ŝia (sense article)
Kies parulo ne havas laboron? – Qui té una parella que no té feina?
> La mia (parulo)
> Nenies parulo – la parella de ningú
Kies seĝo estas tiu? = Al kiu apartenas tiu seĝo? – De qui és aquella cadira, a qui pertany?
Kie – On
Kie vi laboras? — Mi laboras en oficejo
Kie vi loĝas? — Mi loĝas en Barceloni
Kien Halina iras unufoje en ĉiu semajno? — Al biblioteko
Kiel – Com
Kiel vi nomiĝas?
Kiel oni diras “pilota” en Esperanto?
Kiel oni nomas ĉi tion en la Kataluna?
Kiam – Quan
Kiam pluvos? — La venontan semajnon pluvos
Kiam ni havis klason? — La pasintan semajnon ni havis klason
Kiom, Kiom da kaj Kioma
Kiom – quant, quants
Kiom estas kvinoble 62? = Kiom estas kvin multobligite per 62?
Kiom estas kvinone 1000? = Kiom estas 1000 dividite per 5?
Kiom da – quants [de]
Kiom da lingvoj vi parolas? — Mi parolas kvar lingvojn
Kiom da gefratoj vi havas?
> Da gefratoj, mi havas du
> Mi havas du gefratojn
Kiom da jaroj havas via frato? — Mia frato havas 32 jarojn
Kiom da geknaboj estas en la klaso? — Dektri
Kiom da tempo vi studis Esperanton? — Mi jam studis Esperanton unu jaron – L’adverbi jam serveix per matisar el verb i dir que vam començar fa un any i que encara l’estudiem.
Kioma – quin, quina
Usem Kioma en preguntes sobre ordinals
Kioma monato estas decembro? — Decembro estas la lasta monato / estas la 12a monato.
Kioma horo estas? — La sepa matene / La sesa posttagmeze
Kioma tago estas via naskiĝa datreveno? — Ĝi estas la 18a de oktobro